Khi bạn bước vào một cửa hàng bán giày chạy bộ để chọn cho mình một đôi giày, bạn sẽ ngay lập tức bị choáng ngợp bởi một bức tường đầy màu sắc với vô số kiểu dáng và thương hiệu khác nhau. Sự lựa chọn có thể khiến bạn bối rối, vì vậy một bước khởi đầu tốt là xác định xem bạn muốn mua giày chạy bộ loại neutral (giày trung tính) hay giày stability (giày hỗ trợ).
Giày chạy bộ trung tính và giày hỗ trợ là hai loại phổ biến nhất, nhưng khi phải quyết định nên mua giày neutral hay giày stability, rất nhiều người chạy bộ không biết nên chọn phương án nào.
Liệu có tốt hơn không khi chạy bằng giày trung tính nếu bạn chưa từng gặp nhiều chấn thương trước đây? Hoặc, có nên chọn giày hỗ trợ nếu bạn đã từng phải đối mặt với những chấn thương?
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ thảo luận về các đặc điểm của giày trung tính và giày hỗ trợ, cùng các yếu tố cần cân nhắc để quyết định xem bạn cần loại giày nào phù hợp nhất.
Hy vọng, thông tin này sẽ giúp bạn có đủ kiến thức để tự tin bước vào bất kỳ cửa hàng giày chạy bộ nào với một cái nhìn tổng quan về loại giày nào phù hợp với nhu cầu của mình.
Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu:
- Giày chạy bộ trung tính là gì?
- Giày chạy bộ hỗ trợ là gì?
- Nên chọn giày chạy bộ trung tính hay giày hỗ trợ?
- Cách xác định bạn cần giày trung tính hay giày hỗ trợ
Hãy cùng khám phá nào!
Giày chạy bộ trung tính là gì?
Trước khi chúng ta có thể so sánh hai loại giày này, hãy cùng tìm hiểu cơ bản về từng loại giày chạy bộ.
Giày trung tính là gì?
Giày chạy bộ trung tính thực chất là giày không có bất kỳ tính năng ổn định nào. Chúng không cố gắng điều chỉnh vị trí bàn chân của bạn theo bất kỳ cách nào, mà chỉ đơn giản tập trung vào việc mang đến sự linh hoạt cho quá trình chuyển động từ gót chân đến mũi chân một cách mượt mà và tự do cho phép bàn chân di chuyển tự nhiên nhất có thể.
Giày trung tính thường cung cấp độ đệm ở gót chân để giảm sốc khi tiếp đất và một lượng đệm nhất định ở phần trước chân để hỗ trợ quá trình đẩy chân khi chạy.
Giày chạy bộ hỗ trợ là gì?
Ngược lại với giày trung tính, giày stability được thiết kế với các tính năng ổn định nhằm hướng dẫn bàn chân đi đúng đường khi bạn chạy.
Giày hỗ trợ giúp kiểm soát mức độ pronation (quá trình lăn vào trong của bàn chân so với khớp cổ chân) khi tiếp đất bằng cách cung cấp sự hỗ trợ cho vòm bàn chân.
Điều này đạt được thông qua các thanh dẫn ở phần gót và lớp đệm được đặt dọc theo bề mặt bên trong và đế giày, giúp ngăn bàn chân sụp vào trong.
Ngoài ra, hầu hết giày hỗ trợ còn có một thành phần gọi là heel counter – một cấu trúc cứng nhưng đệm, ôm sát gót chân giúp ngăn ngừa tình trạng quá lăn vào trong của bàn chân.
Bây giờ khi bạn đã nắm rõ định nghĩa, chúng ta hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về giày trung tính và giày hỗ trợ để xem loại nào phù hợp với bạn nhé.
Giày trung tính vs giày hỗ trợ: Loại nào phù hợp với bạn?
Việc lựa chọn đúng loại giày chạy bộ không chỉ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn khi chạy, mà còn có thể giảm nguy cơ chấn thương bằng cách tối ưu hóa cơ học của cơ thể và hướng dòng lực di chuyển lên chân bạn một cách hợp lý.
Có hai yếu tố chính bạn cần cân nhắc khi quyết định chọn giày trung tính hay giày hỗ trợ: độ cao và độ linh hoạt của vòm bàn chân và mức độ bạn pronate.
Độ cao của vòm bàn chân
Thông thường, những người chạy bộ có vòm chân cao cần giày trung tính, trong khi những người có vòm chân thấp hoặc bằng phẳng nên chọn giày hỗ trợ.
Vòm chân cao
Khi bạn có vòm chân cao, bàn chân thường có xu hướng cứng nhắc hơn, khiến cho việc thích ứng và tiếp đất trở nên khó khăn hơn.
Vòm mediolateral của bàn chân được thiết kế như một cơ chế lò xo tự nhiên. Khi chịu trọng lực, vòm chân giảm nén để hấp thụ sốc và phân tán lực từ tác động, giúp bảo vệ xương chân và chi dưới khỏi những lực tác động đỉnh cao.
Nếu bạn có vòm chân cao, bàn chân của bạn có xu hướng trở nên cứng hơn, và dễ rơi vào trạng thái supination – tiếp đất bằng cạnh ngoài của bàn chân.
Nếu giày chạy bộ của bạn có thêm các chất liệu hoặc tính năng hỗ trợ nhằm ngăn chặn pronation, điều này sẽ càng hướng bàn chân về phía cạnh ngoài và tránh xa khỏi vòm chân.
Tuy nhiên, điều bạn thực sự muốn là giữ bàn chân ở vị trí trung tính để tận dụng tối đa khả năng hấp thụ sốc của vòm chân. Bất kỳ loại giày nào cố kiểm soát pronation đều sẽ phản tác dụng và có thể làm tăng nguy cơ chấn thương như shin splints (đau xương ống chân), gãy xương do căng thẳng, và viêm cân gan chân (plantar fasciitis).
Sử dụng giày trung tính sẽ giúp bạn tận dụng được “lò xo” từ vòm chân.
Vòm chân trung bình
Những người có vòm chân trung bình thường có độ linh hoạt và khả năng di chuyển tự nhiên lý tưởng trong quá trình chạy.
Điều này không có nghĩa là nếu bạn có vòm chân trung bình, bạn sẽ không gặp phải chấn thương khi chạy, hoặc không cần giày hỗ trợ. Tuy nhiên, rất nhiều người chạy bộ có vòm chân trung bình thường phù hợp với giày trung tính.
Ngoại lệ ở đây sẽ được đề cập khi thảo luận về overpronation.
Mặc dù overpronation thường phổ biến ở những người có vòm chân thấp hoặc flat feet (bàn chân phẳng), nhưng đôi khi nó cũng có thể xảy ra ở những người có vòm chân khá cao.
Nếu bạn nằm trong nhóm thiểu số này, giày hỗ trợ sẽ cung cấp khả năng kiểm soát pronation cần thiết và sẽ là lựa chọn tốt hơn so với giày trung tính.
Vòm chân thấp
Nếu bạn có vòm chân thấp hoặc bàn chân phẳng, bàn chân của bạn nằm rất gần mặt đất và gần như không có khoảng trống giữa vòm chân và mặt đất.
Nếu bạn có bàn chân phẳng linh hoạt, bạn có thể nhận thấy một chút vòm khi không chịu trọng lực, nhưng ngay khi bước xuống đất, bàn chân của bạn sẽ bẹp ra như một chiếc bánh pancake.
Nếu bạn có bàn chân phẳng cứng, cấu trúc bàn chân của bạn sẽ luôn phẳng dù bạn có tiếp đất hay không.
Dù bàn chân phẳng linh hoạt không nghiêm trọng như bàn chân phẳng cứng, cả hai trường hợp đều có liên quan đến overpronation, nghĩa là vòm chân sụp hoàn toàn khi bạn tiếp đất, và bàn chân của bạn lăn vào trong nhiều hơn 15° so với khớp cổ chân.
Overpronation có liên quan đến nguy cơ cao bị chấn thương như shin splints và viêm cân gan chân do nó thay đổi hướng lực truyền từ bàn chân lên qua chân.
Ngoài ra, vì vòm chân của bạn đã rất thấp hoặc hoàn toàn phẳng, những người chạy bộ bị overpronation không thể tận dụng được khả năng giảm chấn của vòm chân khi tiếp đất.
Cơ chế “lò xo” tự nhiên này giúp hấp thụ sốc khi vòm chân phẳng ra, và khi vòm chân bật lại khi chuyển trọng lượng từ gót chân tới mũi chân để đẩy chân ra, bàn chân sẽ cứng lại.
Kết quả là, vòm chân bật lại từ một bộ phận linh hoạt và dễ thích ứng khi tiếp đất thành một đòn bẩy cứng để tạo đà đẩy chân mạnh mẽ và hiệu quả hơn.
Nếu bạn có bàn chân phẳng, vòm chân của bạn luôn chạm đất—cả khi tiếp đất bằng gót và khi đẩy chân bằng mũi, mà không có bất kỳ sự giảm chấn hoặc bật lại nào cho hiệu quả.
Người chạy có bàn chân phẳng hoặc vòm chân thấp thường phù hợp hơn với giày hỗ trợ, chủ yếu là vì nếu bạn có vòm chân thấp, rất có thể bạn bị overpronation, và giày hỗ trợ sẽ giúp căn chỉnh bàn chân đúng cách để bạn có thể tận dụng vòm chân một cách tối đa trong vị trí lý tưởng.
Overpronation
Overpronation thường được xem là một yếu tố liên quan mật thiết với việc có vòm chân thấp hoặc bàn chân phẳng. Vì thế, nhiều người mặc nhiên cho rằng đây là yếu tố cần cân nhắc khi quyết định chọn giày trung tính hay giày hỗ trợ.
Tuy nhiên, thực tế có những người chạy bộ với vòm chân thấp nhưng lại không bị overpronation, và ngược lại, có những người có vòm chân bình thường lại mắc phải tình trạng này. Vì vậy, overpronation xứng đáng được xem xét như một yếu tố riêng biệt.
Trên hết, giày hỗ trợ chính là sự lựa chọn lý tưởng cho những người chạy bộ bị overpronation, trong khi giày trung tính phù hợp cho những người có dáng chạy trung tính.
Điều này có nghĩa là khi chạy, chân của họ không lăn vào trong quá mức, và cổ chân vẫn giữ thẳng góc với bề mặt thay vì nghiêng vào trong.
Nếu bạn có vòm chân thấp nhưng vẫn duy trì được dáng chạy trung tính (neutral running gait), thì giày trung tính sẽ đủ tốt cho bạn. Tuy nhiên, hầu hết những người có bàn chân phẳng thường cần đến giày hỗ trợ để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi chạy.
Làm thế nào để xác định bạn cần giày trung tính hay giày hỗ trợ?
Vậy làm sao để biết bạn cần giày hỗ trợ hay giày trung tính?
Cách tốt nhất để đảm bảo bạn chọn đúng loại giày là thực hiện phân tích dáng chạy (gait analysis) tại các cửa hàng giày chạy bộ chuyên nghiệp.
Các chuyên gia sẽ quan sát cách bạn bước chân và ghi chú về cách bàn chân tiếp đất.
Nếu bạn không có điều kiện để thực hiện dịch vụ này, bạn có thể tự kiểm tra bằng cách chú ý đến những dấu hiệu cho thấy bạn cần giày hỗ trợ.
Một số dấu hiệu bao gồm: vòm chân rất thấp hoặc phẳng, overpronation khi đứng, cảm giác đầu gối chạm hoặc va vào nhau khi chạy, và nhận thấy đế giày bị mòn nhiều ở phía bên trong gót.
Nếu bạn không chắc chắn về loại vòm chân của mình, bạn có thể thử bài kiểm tra với nước (wet test).
Hãy làm ướt chân của bạn rồi bước lên một chiếc túi giấy. Nếu bạn thấy phần lớn bàn chân để lại dấu trên túi giấy, thì có thể bạn có vòm chân thấp và cần giày hỗ trợ.
Nếu bạn chỉ thấy dấu của mũi chân, gót chân và phần ngoài của lòng bàn chân, có thể bạn có vòm chân trung bình hoặc cao và phù hợp với giày trung tính.
Nếu bạn cảm thấy giày hỗ trợ là lựa chọn phù hợp, hãy tham khảo hướng dẫn về những đôi giày hỗ trợ tốt nhất của chúng tôi tại đây.
